586 – GLAZEN OVERKAPPING VOOR DE ZETEL VAN DE NATIONALE BANK VAN BELGIE

• Architectuur.
• Interieur architectuur.
• Structuur.
• Bijzondere technieken
• Budgetbeheersing

De vraag

De zetel van de Nationale Bank van België werd opgericht tussen 1947 en 1957 na een ontwerp van architect Marcel Van Goethem. Het is een schoolvoorbeeld van de naoorlogse architectuur van kantoorgebouwen. De 6^de verdieping werd toegevoegd in 1965.

Het gebouw vertoont een belangrijke lange afwikkeling van gevels rond twee lang gerekte patio’s (16 m x 82 m), waarvan het lager gelegen afgesloten gedeelte de zeer grote lokettenzaal bevat die vandaag praktisch niet meer wordt gebruikt. Deze zaal is ter hoogte van de eerste verdieping afgesloten door een gecentreerd lichtdoorlatend plafond, afgedekt met een glazen overkapping

De NBB wenst deze te vervangen en de twee patio’s met hoge overkappingen af te dekken. De bedoeling is hier de energetische prestaties, het comfort en de leefbaarheid van het gebouw te verbeteren, terwijl de architecturale elementen met een erkend erfgoedkarakter behouden blijven: het plafond van de lokettenzaal en de vensters die naar de patio’s openen.

Het project

Het project stelt een aangenaam atrium voor dat toegankelijk is voor het personeel op de 2^de verdieping. Ontmoetings- en ontspanningsruimtes worden op de verdiepingen voorzien. Door deze steeds op de uiteinden van de patio’s te plaatsen kan men genieten van de lange perspectieven die hierdoor ontstaan. Een maximaal energetisch rendement wordt bereikt met een zo licht mogelijke ingreep tegen een zo laag mogelijke kostprijs. De lokettenzaal blijft zowel visueel als functioneel onafhankelijk van de rest van het gebouw.

De ultralichte overkapping

Het zoeken naar leefbaarheid voor het atrium, en zijn mogelijk gebruik, noodzaken dat de ruimte bovenaan wordt afgesloten met een scherm dat de functie heeft van regenscherm, zonnescherm en windscherm.  Ze moet tevens zo transparant mogelijk zijn om de verlichting met daglicht in de kantoren niet te verminderen.

De traditionele wijze voor het bouwen van een “gewoon” licht doorlatend dak met dubbele beglazing op een metalen structuur zou meerdere nadelige aspecten vertonen:

–  de natuurlijke zwakheid van glas zou het inzetten van een grote hoeveelheid van dit materiaal vereisen om een voldoende stijfheid van de structuur te verzekeren,

–  de eisen in verband met veiligheid en thermische isolatie zouden het gebruik van grote diktes verplichten (bv. een laag getemperd glas van 12 mm en een laag gelaagd glas van 2 x 8 mm wegen al vlug tesamen ± 70 kg/m²),

–  de combinatie van de twee punten hierboven zou betekenen dat de belasting op de structuur van de zijdelingse wanden van de patio groot wordt,

–  dubbele of drievoudige beglazing zou een belangrijk verlies aan luminositeit met zich meebrengen, dikwijls in de orde van grootte van 50 % of zelfs meer,

–  glas zou het geluid van regen versterken,

–  de geluidsweerkaatsingen op het glas zouden het geluidsniveau binnen het atrium geen goed doen,

–  het reinigen van de binnenzijde van het glas zou een zware installatie vereisen, die verrijdbaar en onafhankelijk van de structuur zou moeten zijn.

Het project doet het tegenovergestelde van de traditionele benadering door aan de ene kant het doen van een intensief onderzoek naar de optimalisatie in materiaalbesparing en aan de andere kant door het gebruik (voor de afdichting) van fluoroplastische, licht doorlatende membranen (ETFE of PTFE). Deze membramen zijn beloopbaar en gespannen op een flexibele structuur, gemaakt van kabels in para-aramide, beschermd tegen UV straling. Deze technologie is nieuw, maar reeds naar waarde bewezen.

Het geheel van de structuur is praktisch uitsluitend op trek belast (“compressie eilanden in een oceaan van tractie”), wat zeer dunne kabels betekent (de dikste kabels hebben een diameter van slechts 16 mm). De enorm kleine omvang van de structuur in combinatie met de grote lichtdoorlating van het membraan, leidt tot een zeer grote lichttransmissie. Daarbovenop wordt er ook rekening gehouden met de omvang van het net, onder het membraan gespannen voor het onderhoud ervan, waardoor er een lichtdoorlaatbaarheid van 82,6 % ontstaat. Ter vergelijking: in het gunstigste geval zou een conventionele glazen overkapping, met extraheldere beglazing uitgerust, alleen maar een coëfficiënt van 0,60 kunnen behalen.

Ook de akoestische efficiëntie van dit membraan is merkwaardig. In die zin dat het in het atrium geproduceerde geluid “doorlaat” en tegelijkertijd het lawaai van de regen absorbeert.

De brandveiligheid is verzekerd door het “verdwijnen” van het membraan, waardoor elk mechanisch systeem van rookafvoer overbodig wordt. Om dit te bereiken wordt een verwarmingsdraad geïntegreerd in elke module van het membraan. Deze draad wordt onder elektrische spanning gezet bij de activatie van het rookdetectie systeem, wat als gevolg heeft dat het membraan over zijn ganse lengte wordt opengesneden en daarmee volledig open gaat. De detectie wordt ongeveer 3 m onder het membraan geplaatst om een ongepast afgaan te vermijden. De ramen van de 6^de verdieping moeten voorzien worden van thermisch gehard glas, teneinde aan rook weerstand te kunnen bieden tot een temperatuur van 200°C.

Om de temperatuur binnen het atrium tijdens de zomer leefbaar te houden, is een zonwering onvermijdelijk. Deze bestaat uit een oprolbaar scherm dat over kabels glijdt die tussen de gevels gespannen zijn.

De vloer van het atrium

De draagstructuur van de vloer moet zo licht mogelijk zijn, zodat zo weinig mogelijk schaduw wordt geworpen in de onderliggende lokettenzaal. Laag gebogen spanten vinden steun in de gevelwanden en dragen een doorschijnende vloer met gelaagd antislip glas. De helling van de vloer is nergens groter dan 5 %, zodat de overkapping een beloopbare vloer wordt. Hierdoor wordt het atrium een leefbare ruimte voor alle gebruikers van het gebouw.

De ventilatie

De verluchting van het atrium tijdens de zomermaanden gebeurt via het openen van de glaslamellen, die de omtrek van de overkapping bovenaan volgen. Lucht wordt in het atrium gebracht vanuit de lokettenzaal via bestaande kokers aan de uiteinden van de patio’s. Deze komen vanuit de kelderverdieping en monden nu uit in de buitenlucht.

De gevels op de verdiepingen

Uit de studies blijkt dat er boven de gevels thermisch en akoestisch geïsoleerd moet worden. Om de lichtreflectie te maximaliseren zijn alle oppervlaktes licht van kleur.

Inbrengen van levend groen in het atrium

De kopse gevels van de patio’s, nu zonder enige waarde, worden aangevuld met bijkomende leefruimten en worden van beplantingen voorzien. Dit heeft een onmiddellijke uitwerking op de geluidsabsorptie, het binnenklimaat (aanvoer van vocht en zuurstof), het stofgehalte van het atrium en de geuren en kleuren. De groenmuur wordt boven de overkapping verhoogd om de bestaande koelgroepen te verbergen.

LOCATION Boulevard de Berlaimont, Bruxelles CONTRACTING AUTHORITY Banque Nationale de Belgique – Nationale Bank van België Boulevard de Berlaimont, 141000 Bruxelles ARCHITECTS & ENGINEERS Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers Philippe SAMYNChaussée de Waterloo, 1537 B-1180 BRUSSELS. Exclusive owner of the copyrights tel. + 32 2 374 90 60 fax + 32 2 374 75 50 e-mail : sai@samynandpartners.be www.samynandpartners.be Architecture Design Partner: Philippe SAMYN Partner in charge: Denis MÉLOTTE Collaborators: Jacques CEYSSENS, Simon TOURBACH Structural design : Philippe SAMYN and PARTNERS (Dr Ir Philippe SAMYN, Ir Arch. Denis MÉLOTTE) with Ingenieursbureau MEIJER sprl (Jan MEIJER) Building services: Philippe SAMYN and PARTNERS (Dr Ir Philippe SAMYN, Ir Arch. Denis MÉLOTTE) with Flow Transfer International (Andrew JANSSENS) Building physics: Philippe SAMYN and PARTNERS (Dr Ir Philippe SAMYN, Ir Arch. Denis MÉLOTTE) with DAIDALOS PEUTZ (Filip DESCAMPS)