638 – SPORTS HALL – SOLBOSCH ULB CAMPUS

• Stedenbouw
• Architectuur
• Binnenhuisinrichting
• Aanleg van de omgeving en landschappelijke aanleg
• Structuurengineering
• Engineering speciale technieken
• Fysiek van het gebouw en energieconcepten
• Akoestiek
• Bewegwijzering
• Toegankelijkheid
• Brandveiligheid

Genius loci

Meerdere elementen pleiten tegen de door het bestuur van de Universiteit voorziene locatie voor de uitbreiding van de sporthal (E1x) ten noordwesten van het bestaande E1 gebouw:

– op het terrein staan een beuk en twee kastanjebomen die meer dan een halve eeuw oud zijn en deel uitmaken van het bosbouwerfgoed. Het bestaande gebouw E1 (lichamelijke opvoeding) wordt aan de noordwestelijke en noordoostelijke richting omringd door prachtige beuken. De noordoostelijke gevel en de beuken ernaast vormen een buitengewoon harmonieus geheel;

– het gebouw E1 is een bijzonder elegante getuige van de architectuur van de jaren 1960 en verdient het behouden te blijven. De architect Robert Puttemans zorgde hiervoor in 1968 (ref.: “Vrije Universiteit van Brussel, de Campus van Solbosch – Inventaris van architectonisch erfgoed, Brussel Uitbreiding Zuid”, 30 p., www.irismonument.be). Het gebouw is ook prominent vanwege het behoud van de gebruikte middelen, waarbij ook de duurzaamheid wordt gegarandeerd. Het gaat met name om de perfecte staat van het houten frame die in schril contrast staat met de slechte staat van het aluminium schrijnwerk van het Institut de Physique in de Depagelaan;

– de ontwikkeling van de ULB gaat ten koste van de al schaarse open ruimte van de campus die daardoor alleen maar waardevoller wordt;

– op de locatie die is voorzien voor de inplanting ervan, zou gebouw E1X zijn schaduw werpen op de vlakbij gelegen ingang van de Campus.

Deze analyse van “genius loci” zet aan om een alternatieve locatie voor te stellen voor de nieuwe sportzaal, meer bepaald het zuidoostelijke deel van het dak van gebouw E1. Die locatie bespaart bouwgrond, beschermt de bestaande biodiversiteit, werpt geen schaduw op de belangrijke functies van de Campus en behoudt de mooie noordelijke gevel van gebouw E1, net als die van de buurgebouwen van de Jeannelaan. Deze oplossing laat bovendien toe om een gebouw met positieve energie te verwezenlijken; zowel op het dak als tegen de gevel zouden fotovoltaïsche panelen kunnen worden aangebracht, iets wat bij de oorspronkelijk geplande locatie omwille van de bomen rondom uitgesloten zou zijn geweest.

Stedelijke integratie en architecturale identiteit

Uit de doorsneden blijkt de beperkte incidentie van de nieuwe sporthal E1X binnen de stedelijke context en voor de Campus. De uitbreiding van de sporthal wordt geïntegreerd in het piramidevormige profiel dat de bestaande bebouwde ruimte tussen de Buyllaan en de hoofdparking van de ULB inneemt. Dat beperkt de hinder in de vorm van beschaduwing of visibiliteit voor de stedelijke context.

Het optrekken van gebouw E1 door de nieuwe sporthal E1x de vorm van een meervoudig reflecterende zwarte parallellepipedum te geven, vestigt als welgekomen signaal de aandacht op het sportcentrum binnen de campus.

De vier gevels zijn volledig bedekt met fotovoltaïsche panelen. Op het dak rust een “parasol” van fotovoltaïsche panelen op de, omgekeerde en externe, primaire structuur van de nieuwe zaal.

Het gebouw krijgt daardoor een sterke identiteit met eerbied voor de omgeving en gericht op de technologie van de hernieuwbare energie.

Het piekvermogen voor de hele installatie is 304,91 kW (96,75 kW voor het dak, 63,36 kW voor de ZW-gevel, 37,44 kW voor de ZO-gevel, 63,36 kW voor de NW-gevel, 44,00 kW voor de NO-gevel), wat zorgt voor een geschatte energieproductie van 174,99 MWh/jaar.

Verbeterde circulatie voor het E1 – E1X geheel

Een nieuwe verticale circulatiekern ten zuidoosten van het volume, bestaande uit een trap en een lift, biedt vanuit E1 toegang tot de nieuwe sportzaal. Die kern bevindt zich buiten, maar wordt door een schil van glas en geperforeerde staalplaat beschermd tegen de weersinvloeden. Deze kern bedient ook gebouw E1 en anticipeert op de toekomstige renovatiewerken die het gebouw toegankelijk moeten maken voor PBM en de noodtrappen in overeenstemming brengen met de normen.

De nieuwe zaal heeft nog een tweede noodtrap aan de noordoostelijke gevel.

Dankzij beide nieuwe trappen kunnen de in- en uitgaande stromen van de nieuwe zaal worden gescheiden zodat sportbeoefenaars en bezoekers, of nog, schoolgroepen, elkaar niet hoeven te kruisen.

De brede gangen op alle verdiepingen van E1 waar het licht langs de beglaasde bovenlichten van de wanden binnenvalt, blijven de ontmoetingsplaatsen en leefruimten van het nieuwe, vergrote sportcomplex. De huidige inkomhal op de tweede verdieping wordt de hoofdingang voor alle sportruimten en kleedkamers.

Nieuwe kleedkamers

De optimale werking van de nieuwe zaal is uitgedacht volgens de inrichting van de nieuwe kleedkamers op de derde verdieping van gebouw E1, net onder de nieuwe zaal. Het betreft 4 kleedkamers (dames/heren) voor sportbeoefenaars, een kleedkamer voor PBM die sport beoefenen, 4 algemene kleedkamers (dames/heren) voor monitoren en scheidsrechters en 2 sanitaire ruimten voor bezoekers en sportbeoefenaars.

Kwaliteit van de natuurlijke verlichting

28 daklichtopeningen van 180 cm x 180 cm tussen de primaire en secundaire balken zorgen voor de natuurlijke verlichting van de zaal. Onder de daklichtopeningen zijn witgelakte metalen roosters aangebracht die beletten dat sportbeoefenaars worden verblind of door tegenlicht worden gehinderd.

De binnenzijde van de buitenschil (muren, plafonds, structuur) is volledig wit en weerkaatst zowel het natuurlijke als kunstlicht overvloedig.

Luchtkwaliteit

Buiten de periodes dat er verwarmd wordt, neemt een natuurlijke ventilatie het over van de mechanische ventilatie met dubbele stroom. De natuurlijke ventilatie wordt onderaan verzekerd door buitenroosters die onder de uitsprong van het volume van zaal E1X zijn aangebracht en, bovenaan, door ontrokingsluiken. De natuurlijke ventilatie zorgt voor comfort tijdens de zomermaanden zonder oververhitting en voor een heel goede luchtkwaliteit.

Kringloopeconomie

De componenten van het gebouw zijn voor het merendeel demonteerbaar. Er wordt, meer bepaald voor de lift, HVAC-uitrusting, vloerplaten, enz. ook gezocht naar tweedehandsuitrusting of materiaal uit het recyclingcircuit. De risico’s en baten van deze “variant van hergebruik” worden gelijkmatig gedeeld door de aanbestedende overheid en de aanneming.

De structuur 

De structuur van het nieuwe volume steunt op de bestaande structuur; de kolommen daarvan zijn versterkt en worden voorzien van een brandwerende bescherming R60.

Om het eigen gewicht zo laag mogelijk te houden bestaat de primaire structuur van vloer en dak uit vakwerkliggers van het type Warren in staal met hoge weerstand, en uit IPE 180 balken. De Warren-vakwerkliggers op het dak worden langs de buitenzijde geplaatst en de dakopbouw wordt daaraan opgehangen.

De vloer van de sportzaal bestaat uit houten omkastingen met een dikte van 35 cm die over een afstand van 4,5 m door de hoofd Warren-balken gesteund worden.

De gevelmuren zijn opgetrokken uit horizontale en over de 4,5 m tussenafstand van de kolommen zelfdragende sandwichpanelen (staal/isolatiemateriaal/staal).

Het volume van de zaal (25,2 m x 34 m x 7,2 m (l x B x h)) steekt 150 cm uit ten opzichte van het volume van het bestaande E1 gebouw. Deze uitkraging wordt overgenomen door de nieuwe primaire vloerstructuur.

LOCALISATION
ULB, Campus du Solbosch, Avenue A. Buyl 87, 1050 Ixelles, Belgique                                                                                        
50°48’56,26”N / 4°23’00,63”E

SURFACE
Surface brute hors sol : 937 m²

MAÎTRE D’OUVRAGE
« Marché de conception et réalisation »

Pouvoir adjudicateur et destinataire du bâtiment :
Université Libre de Bruxelles, Université d’Europe, ULB
Département des Infrastructures de l’ULB
Avenue Adolphe Buyl, 121 à 1050 Bruxelles

Soumissionnaire :
Société Momentanée (SM) des entreprises  SIMONIS sa – Louis de WAELE sa

ARCHITECTES & INGÉNIEURS
Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers          Philippe Samyn
Chaussée de Waterloo, 1537   B-1180 Bruxelles                               Propriétaire  exclusif des droits d’auteur (copyright)
Tél. + 32 2 374  90 60       Fax + 32 2 374 75 50
E-mail: sai@samynandpartners.com,

ÉQUIPE

Architecture                           
Design Partner:
Dr Ir Philippe Samyn.

Associé(s) en charge:
Quentin Steyaert, Benedetto CALCAGNO, Denis MÉLOTTE
Collaborateurs:
Vlad POPA, Gabriel BALTARIU, Mirela GANCHEVA, Alexandra IONESI, Radu SOMFELEAN.

Techniques spéciales:
Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers,
avec SGI INGENIEURS sa (sous-traitant)
Jean-Pierre Coget
Avenue Edmond Van Nieuwenhuyse, 2 B-1160 Bruxelles, Belgique
Tel. : +32 2 734 31 50  E-mail : info.bxl.be@sgigroupe.be

Stabilité:
Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers,
avec INGENIEURSBUREAU BEN VERBEECK en PARTNERS  bvba (sous-traitant)
Ir Ben VERBEECK
Herman Ullenslei, 9, B-2640 Mortsel, Belgique
Tel. : +32 0477 633 544 E-mail : ben@benverbeeck.eu

avec en sous-traitance de  Philippe SAMYN and PARTNERS sprl également :

Physique du bâtiment et énergie:
SGI INGENIEURS sa
Vincent LE PAPE

Acoustique:
A-Tech Acoustic Technologies
Ir Jean-Pierre Clairbois

Consultant sports:
STARPLAN PMO sprl
George SOLEIL

Sécurité incendie:
Benoît BASTIN     
                                                                                        

avec en sous-traitance de  la SM des entreprises s.a SIMONIS – Louis de WAELE  également :

Coordination sécurité et santé:
MOMMAERTS SAFETY Global Safe sprl

DOCUMENTATION

Gestion documentation:
Philippe SAMYN and PARTNERS (André CHARON et Quentin OLBRECHTS)