633 – DE VILLA’S VAN GANSHOREN

• Architectuur
• structural engineering
• Gebouwfysica en energieconcepten
• Akoestiek
• Brandveiligheid
• Kostencontrole

Het gebouw, dat eind jaren 50 door architect Gaston Brunfaut en zijn medewerker Albert Vanden Bossche werd opgetrokken, is representatief voor de bouwtechnieken die in die tijd in de mode waren. In het bijzonder de gevels zijn opgebouwd uit prefab betonelementen, waaronder de borstweringen en de ramen zelf, die voorzien zijn van enkele beglazing. Doel van het project is de energieprestaties van de buitenkant, die bijzonder laag liggen, op te tillen naar een niveau dat de normen overstijgt. Hierbij zal bijzondere aandacht worden besteed aan het onderhoud.

Daarnaast wordt gestreefd naar een verbetering van de stedelijke inplanting van het gebouw, dat getuigt van de functionele benadering die na de Tweede Wereldoorlog werd voorgestaan: een luchtig en hoog wooncomplex aan de rand van de stad, met terugkerende afmetingen en orïentaties, gelegen in een monofunctionele en open stadsomgeving, die in het beste geval voorzien is van groen.

De verticale stad op zich is niet absurd, integendeel[1], en het is niet dat gegeven dat moet worden aangepakt. Het zijn de eentonigheid en het isolement die moeten worden weggewerkt: als dit project ervoor kan zorgen dat de bewoners zich beter thuisvoelen in hun woning, dan wordt het gemeenschapsgevoel misschien opnieuw aangewakkerd. Zo kunnen ze genieten van het mooiste dat de functionele bouwmeesters hebben nagelaten: een luchtig en groen milieu, met een prachtig uitzicht over Brussel en zijn omgeving.

Architectuur

Opvallend in de architecturale benadering is het streven naar uniformiteit dat aan de grondslag lag bij het ontwerp van het gebouw. De conceptie was niet zozeer gericht op conformisme en gelijkschakeling, maar op het ontwikkelen van de diversiteit. Niet zozeer La cité radieuse van Le Corbusier, maar La Mémé van Lucien Kroll heeft als referentiepunt gediend.

Op 1,50 m van de bestaande gevels werd een gordijnmuur opgetrokken. De ruimte tussen de twee gevels vormt een uitbreiding van de leefruimte en wordt een echte wintertuin, die bijna het hele jaar door kan worden gebruikt.

De dubbele gevel vormt een warmtebuffer en maakt het mogelijk om het binnenklimaat beter te regelen door het openen en sluiten van de naar binnen en naar buiten openende vleugels. Het zorgt ervoor dat de energieprestaties van het gebouw aanzienlijk verbeteren, en compenseert ruimschoots de relatief beperkte isolatie van de buitenkant. Overbehitting wordt beperkt door de plaatsing van thermische gordijnen, zowel achter de buitenschil als binnenin het gebouw. 

De volledig beglaasde gordijnmuur, die zelfdragend maar glad is, lost alle problemen met verontreiniging  en dichtheid op.

Omdat de helft van de ramen openend zijn, kan de buitenzijde van de vaste ramen in perfect veilige omstandigheden worden schoongemaakt, rekening houdend met de geringe dikte van de gordijngevel.

Er is een onbeperkte inval van natuurlijk licht dankzij het gebruik van stalen gevelprofielen die uitzonderlijk slank zijn.

De dubbele gevel vormt een uitstekende akoestische bescherming tegen lawaai van buitenaf.

De  dubbele gevel biedt een definitieve oplossing voor de problemen veroorzaakt door de duiven.

De transparantie van de gordijnmuur maakt het lijstwerk van het gebouw zichtbaar en legt er de nadruk op, zodat het architecturale aspect zijn lichtheid behoudt.

Alle werken worden langs buiten uitgevoerd, zodat de bewoners niet gestoord worden en de werken onbeperkt kunnen worden uitgevoerd.

Dankzij het volume van de dubbele gevel kan heel eenvoudig een ventilatiesysteem met energierecuperatie worden geplaatst. De pulsie- en extractiegroepen kunnen gemakkelijk worden ondergebracht in de wintertuin.

De kostprijs van deze oplossing blijft binnen de grenzen vastgesteld door de overheidsfinanciering van de operatie.

Volgens de logica van het project worden de bewoners uitgenodigd om het bestaande beton van hun woning te verven en de kleuren van hun gordijnen te kiezen, volgens het kleurschema van de schilder Georges Meurant[2]. Een andere mogelijkheid is dat ze een zelf een kleur kiezen en hun nieuwe leefruimte aankleden met planten, meubels of andere objecten die hun aanwezigheid duidelijk maken. Zo verschijnt een veelkleurig stukje verticale stad, naar het voorbeeld van talloze steden uit de hele wereld, zoals Valparaíso in Chili, Cinque Terre in Italië of Tirana in Albanië.

Toch is het niet de bedoeling dat het verleden volledig wordt uitgewist. In tegenstelling: het bestaande – regelmatige maar complexe – lijstwerk wordt benadrukt door de transparantie van de nieuwe gevel. Het schaduwspel van de verschillende betonelementen van de gevel (zuilen, lateien, effen panelen, lijsten, diepliggende voegen) worden geaccentueerd en uitvergroot door de schaduw van de nieuwe vloeren.

Het project is gericht op een langetermijnoplossing, waarbij de investering voor de toekomst wordt veiliggesteld. Als de thermische vereisten in de toekomst nog strenger worden, zal de bestaande gevel op die manier makkelijk kunnen worden vervangen door een nieuwe met betere prestaties. Er kan bijvoorbeeld een passieve gevel worden gebouwd door voort te bouwen op de huidige ingreep.

Veiligheid

Het project streeft ernaar om het volledige nieuwe gedeelte van de constructie in overeenstemming te brengen met de geldende wetgeving inzake brandveiligheid.

De constructie van de hanggevel is opgebouwd uit staal met hoge elasticiteitsgrens, zodat de materiaalspanning niet hoger komt te liggen dan 1/20 van de elasticiteitsgrens. Op die manier is een brandwering voor de ophangelementen niet noodzakelijk.

De glazen borstweringen moeten over een hoogte van een meter brandwerend zijn (E60). Dat prestatieniveau wordt eenvoudigweg bereikt door dubbele beglazing samengesteld uit gehard glas van 8 mm dikte en een warmtereflecterende laag, en een gelaagde glasplaat 66,2 van 12 mm dikte.

De vloer van de wintertuin moet een brandweerstand van twee uur hebben (EI 120) en tegelijkertijd zo licht mogelijk blijven. Hij is samengesteld uit een eenvoudige staalplaat, langs beneden bekleed met een mat uit rotswol van 12 cm dikte en afgewerkt met een gipslaag.

[1] Picturale inbreng: © Georges Meurant

[2] Zie het boek van Philippe SAMYN met nawoord van Jean ATTALI: The vertical city, papieren versie (126 p.); ISBN: 978-2-8031-0412-3; eBook/ePub-versie: ISBN 978-2-8031-0409-3, Brussel, Académie Royale de Belgique, collectie l’Académie en poche, nr. 38, 2014, www.academie-editions.be. Gratis verkrijgbaar als eBook op de website www.samynandpartners.com.

Document E41_01/633-Fr Édition du 2016-06-08

LOCATIE
Van Overbekelaan 231-237 te 1083 Ganshoren, België
50°52’36,01”N / 4°18’26,36”E