648 – LANGBLOKKEN HOUSING REFURBISHMENT

• Architectuur
• Binneninrichting
• Inrichting van de directe omgeving en het landschap
• Structural engineering
• Engineering van speciale technieken

De woonwijk Luchtbal, gelegen ten noorden van de binnenstad Antwerpen, geniet van een rijke geschiedenis inzake sociale woningbouw. De sterke barrièrewerking van snel- en waterwegen, spoorverbindingen en de Noorderlaan zorgt voor een beperkte interactie met de omgeving. Luchtbal heeft zwaar te kampen met geluidsoverlast, luchtvervuiling en een onaangenaam microklimaat.

De woonblokken
De 4 oostwest georiënteerde piloti-blokken daterend van 1954-1956 zijn langgerekt (194 m) waaruit de volksnaam ‘Langblokken’ is ontstaan. De 689 appartementen situeren zich vanaf het 1ste verdiep t.e.m. het 8ste verdiep. Tussen het gelijkvloers en de appartementen op het 1ste verdiep, bevindt zich een technische ruimte waar de technieken horizontaal lopen. In de kelderruimte liggen de privékelders, technische ruimten en fietsenstallingen.

De brede tussenruimte tussen de blokken (50m) zorgt voor voldoende natuurlijk licht en beschikt de huurder zo over vergaande zichten tegenover de omgeving.

Streefdoel van Woonhaven Antwerpen
Woonhaven Antwerpen verlangt naar een kwalitatieve en betaalbare woning binnen een aangename woonomgeving. Dit vergt het vernieuwen van alle technische installaties, het compartimenteren van trapzalen en het rolstoeltoegankelijk maken van appartementen. De wens is ook om de huidige verdeling van de appartementen te behouden. De kelders moeten verdwijnen omwille van het gebrek aan sociale controle/respect.

Concept
Het herorganiseren van de verticale circulaties binnen het gebouw (toegankelijkheid voor mindervaliden en compartimentering van de trappen) heeft een negatieve impact op de huidige indeling van de appartementen. De trappen worden hierdoor, ten minste gedeeltelijk, naar buiten getrokken.

Er wordt geopteerd om de verticale circulaties, met verbindingspasserellen, volledig buiten het gebouw te plaatsen. In combinatie met toegangssassen tot de appartementen en terrassen aan de woonkamers. Op mezzanineniveau worden de privékelders geplaatst. Deze buitenschil is samengesteld uit een zeer dunne prefab staalstructuur en scheidingswanden in doorzichtbare perfoplaten en stalen netten.

Extra voordelen hiervan:

• een gecontroleerde en respectvolle gemeenschappelijke buitenruimte;
• conform met de brandnormen;
• het aantal trappen en liften (40) wordt gehalveerd naar 20, zonder de toegang tot de appartementen te beperken;
• de ruimere liften dienen ook om fietsen te transporteren tot op de private terrassen of tot in de privébergingen.

Woonaanbod
Door de nieuwe inrichting van de woonblokken komt het aantal appartementen op 672 i.p.v. 689 en voor 3.104 bewoners i.p.v. 2.672 (+ 432 mensen).

Het woonaanbod wordt hierdoor ook uitgebreid door appartementen met 3 slaapkamers. Dit aangezien de bevolkingssamenstelling wijzigt: na de vergrijzing komt de vergroening en krijgt men een zeer gevarieerde groep.

Samenleving
De buitenschil zorgt voor een nuttige buitenruimte welke uitnodigt tot respect en interactie tussen bewoners en omgeving. Ze laat toe om verder te dromen.

Het weergeven van de eigen identiteit wordt gestimuleerd, mede door het ‘vergroenen’ van de terrassen (verticale tuinen met planten en bloemen) alsook de bestaande gevels met rijke kleuren te beschilderen of met gekleurde zeilen op te fleuren. Dit creëert een spektakel, een dynamiek voor de bewoners. Anonimiteit wordt vermeden; personalisatie is voorhanden. Het plaatsen van bergingen op de buitenschil, ter hoogte van het technisch verdiep, zorgt voor voldoende sociale respect.

Sociale aanbod
Het bouwen en verhuren van 64 doorzichtbare cascoruimten op het gelijkvloers (dubbele hoogte van ongeveer 8,70 m) verbetert het socio-economische aanbod in de buurt. Deze ruimten ontstaan door het gedeeltelijk of volledig uitbreken van de gelijkvloerse verdieping en bieden plaats aan diverse functies zoals een fietsenwinkel, lokale handel, kapper, cultuur, lager onderwijs, kinderopvang, etc.

De brievenbussen worden geplaatst aan de beschermde publieke passage gelegen aan de westkant van deze vitrines.

Brandveiligheid
Het streefdoel is een totale conformiteit aan de brandweernormen. De aaneenschakeling tussen buitentrappen en liften is gunstig aangezien deze op de buitenstructuur zijn geplaatst. Alsook beantwoordt de nieuwe bestrating (tussen 4 en 10 m vanaf de gevel) aan de eisen.

Mobiliteit
Het gebouw is MIVA-vriendelijk én zelfs meer. De seniorenappartementen worden het dichtst mogelijk bij een lift gepositioneerd.

Fietsen: meer dan 3000 fietsen moeten ergens geplaatst worden (1 per bewoner). Deze kunnen zonder problemen in de liften en zo naar de verdiepingen meegenomen worden; ze kunnen ofwel binnen de bergingen (op het technisch niveau) ofwel op het eigen nieuwe privé-terras gestald worden. Dit garandeert sociaal respect.
Wagen: één parkeerplaats per woning wordt aangeboden alsook parkeerplaatsen voor leveranciers en bezoekers: 672 + 70 = 742 plaatsen, waaronder 44 voor mindervaliden. Ze worden langs de twee lange gevels van de woonblokken ingeplant.

Wooncomfort
Door de nieuwe buitenschil vormt er zich aan de verticale en horizontale circulaties aangename, west georiënteerde, gedeeltelijke dubbelhoge terrassen. Hierdoor zijn bijkomend aan de verzichten nu ook zijzichten mogelijk. Dit is een meerwaarde voor de woonruimten aangezien deze over geen terrassen beschikten. De verbindingspasserellen zorgen dat in geval van storing aan een lift, de appartementen steeds bereikbaar blijven.

Dankzij de doorlaatbare en ruwe buitenschil wordt wind, stof en akoestiek gedempt. Het sluiten van het gelijkvloers heeft een positieve invloed op de akoestiek en het breken van luchtstromen op de site. Alsook het dichtmaken van de ruimte tussen de kopse gevels biedt een oplossing aan het “canyon-effect” (geluid- en wind). Eveneens het plaatsen van 4 bomenrijen tussen de woonblokken heeft een positieve invloed op de akoestiek en het microklimaat.

Onderhoudsvriendelijkheid
Door het buiten plaatsen van de gemeenschappelijke verticale circulatie wordt het onderhoud beperkt en vereenvoudigd. De gelakte buitenschil is probleemloos te onderhouden en het halveren van het aantal liften is ook zeer voordelig qua onderhoud.

Technieken
De horizontale hoofdleidingen zullen terug door het technische verdiep lopen en de stooklokalen blijven op hun plaats. De verticale hoofdleidingen (sanitair water, droge brandwaterleidingen, CV, gas, elektra) en afzuigluchtkokers worden, tussen de trappen/liften en de bestaande uitkraging van de keuken, in een toegankelijke geïsoleerde buitenschacht geplaatst. In de appartementen worden verticale schachten zoveel mogelijk vermeden.

Mechanische ventilatie zuigt de lucht af die door bestaande ramenroosters aangeleverd wordt. Aangezien deze buiten geplaatst zijn, zijn hier geen brandkleppen nodig. De afzuigmotoren worden op het dak voorzien.

Energie- en watertelling gebeurt per woning. De watertellers en de elektrische tellers zijn in de kelder voorzien. De energietellers (warmwater voor het sanitaire water en voor de verwarming) worden in de keuken geplaatst. Hierna komt een warmtewisselaar.
De riolering wordt ingegraven en een vertraagde afvoer naar de openbare riolering is mogelijk door het plaatsen van wadi’s en/of watertanks. Waterciternes worden voorzien voor het besproeien van de beplanting.

Energie, minimum embodied energy
Dankzij het afsluiten van het gelijkvloers, alsook door het vernieuwen van de bestaande koude trapzalen door slaapkamers, de winddemping door de buitenschil en het vervangen van de ramen op de nieuwe terrassen, is er reeds een behoorlijke energiebesparing mogelijk.

De terrassen aan de oostkant kunnen wintertuinen worden en het voorts isoleren van de gevels (gerenoveerd in 2001-2005) en van de ramen (vervangen in 1985 – 1998) is in de toekomst eenvoudig uitvoerbaar.
Volgens de VREG gebruikt men 31.200 kWh/jaar gemiddeld per woning, voor 689 woningen komt dat neer op ± 2 GWh/jaar.

Men kan vandaag al denken aan het gebruik van duurzame energie zoals de plaatsing van:

• 9855 m² PV-panelen op het volledige oppervlak van het dak welke 1,6 GWh/jaar kan opleveren.
• 16 kleine windmolens op het dak, op 60 m van elkaar (45kW/stuk) kunnen ook 1,6 GWh/jaar opleveren. Het geproduceerde geluid ligt niet hoger dan het omgevingslawaai.
• energy piles. De ligging naast de haven en dus het hoge water in de ondergrond zal leiden tot het eenvoudig onttrekken van energie.

Een toetsing moet nog gemaakt worden tegenover het plaatsen van de vele leidingen en het aansluiten op het stadsnet.

Flexibele werfplanning en herhuisvesting
Het buiten plaatsen van verticale circulaties heeft als voordeel dat de werfhinder wordt geminimaliseerd en bewoners zo ter plaatse kunnen blijven wonen. Dit concept laat toe om de werken in 2 fases uit te voeren:

Fase 1, het plaatsen van de nieuwe lichte prefab stalen buitenstructuur en het installeren van de nieuwe hoofdleidingen. In deze fase kunnen alle bewoners in hun appartement blijven wonen. De last van de herhuisvesting is miniem en is budgettair voordelig.

Fase 2, het ontruimen en herinrichten per 2 appartementsmodules. Deze fase vereist slechts de herhuisvesting van een minimaal aantal bewoners. Indien nodig kan men op deze manier meerdere modules gelijktijdig aanpakken.

LOCATION
Groenendaallaan 230 to 387, 2030 Antwerpen Luchtbal, Belgium                                                                                            
51°14’42,60”N/ 4°25’14,40”E

Surfaces
77.640 sqm superstructure ; 8.540 sqm basement.

CLIENT
Woonhaven Antwerpen.
Contact person: Bram Borghs, project coordinator
Tel.: +32 3 213 67 75    E-mail: bram.borghs@woonhaven.be

ARCHITECTS & ENGINEERS
Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers   Philippe Samyn
Steenweg op Waterloo, 1537,   1180 Brussels                             Exclusive owner of the copyrights
Tel. + 32 2 374 90 60       Fax + 32 2 374 75 50
Email: sai@samynandpartners.com

With
Quirynen Jacobs architecten
Onderwijslaan 93, 3600 Genk
Tel. : +32 89 35 28 32        Email: info@qj-architecten.be

TEAM
Architecture and engineering
Lead and design                     :            Dr Ir Philippe Samyn.
Administrative manager        :            Jacques CEYSSENS. Jo Quirynen
Consultants partners               :            Denis MELOTTE, Quentin STEYAERT
Collaborators                          :            Karim AMMOR, Gabriel BALTARIU, Sam DE DOBBELEER, Mirela GANCHEVA,
                                                              Ali LAGHRARI, Sara SAGGIORATO, Radu SOMFELEAN, Juliette YARAMIS.

Building services advisor         :            FTI sa / Andrew Janssens
                                                              Rue du Ham 137, 1180 Brussels, Belgium,
                                                               Tel. : +32 2 375 75 40, Email: info@fti-sa.be.

Acoustic advisor                     :            Acoustic Technologies sa / Jean-Pierre Clairbois,
                                                               Avenue Brugmann, 215, 1050 Brussels, Belgium,
                                                               Tel. : +32 2 344 85 85, Email: mail@atech-acoustictechnologies.com.

Dynamic flows advisor           :            CENAERO asbl / Dr Cécile Goffaux
                                                               Rue des Frères Wright 29, 6041 Gosselies, Belgium,
                                                               Tel. : +32 71 91 09 30, Email: info@cenaero.be.

DOCUMENTATION
Documentation
management                           :            Philippe SAMYN and PARTNERS (André CHARON and Quentin OLBRECHTS).
Renderings                               :            Philippe SAMYN and PARTNERS (Radu SOMFELEAN).

BUDGET
66,446,560 €