Page 17 - ELEMENTS EUROPA (NL)

ELEMENTS EUROPA EUROPA IN TEGENLICHT 13

turbulentie zorgt. De nieuwe zetel van de Europese Raad zal feestelijk geopend
worden, terwijl het Verenigd Koninkrijk zich net afgescheiden heeft. Naarmate
Europa groeide, werd de hele structuur almaar complexer, en vandaag lijkt het of
Europa het nog complexer wil maken, ditmaal evenwel in de omgekeerde richting,
naar de afbouw, de inkrimping. Zal haar architecturale embleem er zwakker of
sterker uitkomen? Niemand kan het zeggen, maar door de actualiteit heeft men
meer aandacht voor de subtiliteit van een gebouw waar de eenheid enkel spreekt
uit de zichtbare elementen van een polymorf geheel. Het gebouw Europa lijkt de
illusie te weerleggen van een Unie die gebaseerd is op een kunstmatig principe van
unanimiteit of ondeelbaarheid.
Zijn architectuur herinnert eraan dat eenheid het risico op onenigheid of zelfs
versnippering niet a priori kan uitsluiten. De iconische waarde vloeit voort uit de
scherpte waarmee het zijn tegengestelde geometrie samenhoudt, zijn registers van
gedifferentieerde materialen. Het houten patchwork van de gevels is het omhulsel
en de heteroclytische tooi van het glazen hart. De boodschap die gegeven wordt, is
glashelder en overstijgt de waaier van mogelijke betekenissen: om de samenhang
van zijn gebundelde krachten te waarborgen hult de architectuur zich in een bonte
chaos van mogelijke conflicten en verschillen. De buitenwereld klinkt er nu, na de
stemming in Engeland, brutaal in door: het referendum heeft ons eraan herinnerd
dat de unie vrijwillig en omkeerbaar is. In de architectuur, deze zo politieke kunst,
kan pas sprake zijn van opbouwend vermogen als we de fantasieën van een los van
elkaar staande massa en de onbeweeglijkheid van de stenen kunnen overwinnen en
verwerpen.
De architectuur van Europa is die van haar opbouw en haar geometrie.
Haar verticale strata, gebogen of recht; haar geneste ontwerpen, vierhoekig
of ellipsvormig … Haar ruimtelijke structuur weerstaat zowel formeel als
functioneel aan vereenvoudiging, aan uniformiteit. Ze accepteert op voorhand
de tweeslachtigheid van de meningen waarvan haar eigen polymorfisme het
voorwerp zou kunnen zijn, naar het beeld van de instelling die ze vertegenwoordigt.
Precies dat is het probleem van de Europese politieke en culturele ruimte. Europa
is alomtegenwoordig in wetten, maar obstinaat afwezig in het politieke denken
en het debat, zeker in de diepste crisissen die het meemaakt. Europa heeft een
grote rijkdom aan culturen, maar toont zich naar de buitenwereld toe steeds weer
aarzelend of verdeeld. Een gebouw optrekken dat aangepast was aan de behoeften
die voortvloeiden uit de uitbreiding van de Unie en haar sterkere beleid, was de
belangrijkste reden voor de bouw van de nieuwe zetel. Maar voor een dergelijk
symbool moest de architect principes verenigen die doorgaans met elkaar botsen,
namelijk de creatie van een emblematisch gebouw en een strak budget: dat was de
dialectiek die Philippe Samyn inspireerde en die zijn meesterlijke leidraad was in dit
labyrint van keuzes. De wens om zo’n gebouw uit te leggen en te rechtvaardigen
heeft geleid tot het besluit het publiek niet enkel de grote lijnen voor te stellen van
het algemene ontwerp en de bouwfasen van de belangrijkste structuren (cf. het
eerste deel Europa, Lannoo/CIVA, 2013), maar ook de details prijs te geven van de
elementen van het gebouw, tot zijn ultieme voltooiing.