© ©Sierakowski Frédéric
616 – RENOVATIE SOCIALE WONINGEN IN DE OLIJFBOOMSTRAAT TE SCHAARBEEK
Bouwheer: BELIRIS, eigenaar en beheerder: De Schaarbeekse Haard – Brussel, België 01/616 50°51’30.87″ N, 4°22’16.22″ E 4.165 m² bovengronds, 30 woningen. 2014 – 2022; (01/616). Wedstrijd op uitnodiging, bekroond project.
• Inrichting van de directe omgeving
• Architectuur
• Binneninrichting
• Structural engineering
• Engineering van de speciale technieken
• Bouwfysica
• Akoestiek
• Projectbeheer
• Kostencontrole
• Restauratie van sgraffiti
De wijk in de Olijfboomstraat, gebouwd door architect Henri Jacobs in 1905 en vandaag nog bijna volledig intact, vermengd moeiteloos rationaliteit en schoonheid. De dikke dragende gevel- en scheidingsmuren geven de interieurs nagenoeg ‘Romeinse’ proporties. Het volledige binnenplein baadt door de balkons-terrassen die systematisch tussen massieve gemetselde torens geplaatst worden in een bijna ‘piranesiaanse’ sfeer.
Het project wil een puzzel oplossen met de volgende stukken: de woningen aantrekkelijk en economisch maken en tegelijkertijd hun erfgoedkarakter, dat het monumentale met het avant-gardistische weet te combineren, bewaren. Bovendien moet ook de ecologische voetafdruk zo klein mogelijk zijn.
Volgens deze denkpiste worden in het project geen liften voorzien omwille van bouw- en onderhoudskosten. Deze beslissing is doorslaggevend voor de inplanting van de woningen.
De 50 bestaande kleine woningen worden gehergroepeerd in 30 ruimere wooneenheden die voldoen aan de huidige normen en onderverdeeld kunnen worden in 9 verschillende types.
De 20 units op de 3e en 4e verdieping worden samengetrokken om 10 duplexen te vormen. De 20 andere appartementen beslaan slechts één enkel niveau op de andere verdiepingen (+0, +1, +2). Tenslotte worden op het gelijkvloers twee woningen voor mindervaliden voorzien in de twee gebouwen.
Op hetzelfde niveau worden de units langs weerszijden van de centrale doorgang niet langer gebruikt als woning, maar omgevormd tot gemeenschappelijke ruimten die ook een onthaalfunctie voor de volledige site zullen opnemen. Er zijn twee inkomhallen, brievenbussen, twee fietsenstallingen, een ruimte voor kinderwagens en een lokaal voor vuilnisbakken in ondergebracht. De verschillende ingangen voor deze lokalen zijn geconcentreerd in 2 nieuwe inkomportieken gemaakt in de holte van de 2 puntgevels van de centrale doorgang.
Alle bewoners moeten dan ook langs deze passage. Er wordt een halfopenbaar plein aangelegd om het samenhorigheidsgevoel van een stedelijke gemeenschap te benadrukken.
Trappen
De opmerkelijke bestaande trappen in ijzerwerk worden gerestaureerd en blijven bewaard als bedienings- en noodtrappen. Ze blijven dienen als ruggengraat van de organisatie van de gebouwen en hun toegangen.
Werken aan de buitenzijde
Het bestaande profiel blijft intact, behoudens de plaatselijke inrichting van 4 terrassen in erkers op de 4 somberste hoeken van het plein op het gelijkvloers.
De gevels met een erfgoedkarakter blijven behouden en worden identiek gerestaureerd. De isolatie van de woningen gebeurt dan ook langs de binnenzijde.
De niet-geklasseerde gevels, de gemeenschappelijke puntgevels en de zuidelijke achtergevel van blok Zuid worden langs de buitenzijde geïsoleerd en gecoat.
De bestaande balkons die uitgeven op het centrale plein worden gerestaureerd en blijven hun huidige functie van buitenterras behouden. Het wedstrijdproject zorgde ervoor dat ze worden gesloten door gespannen netten in roestvrij staal. Deze creëren niet enkel een visueel geheel, ze beschermen de terrassen ook tegen duiven en inbraken en dienen als reling. De netten zijn ook bruikbaar als steun voor klimplanten. Deze netten worden uiteindelijk niet geïnstalleerd in navolging van de tegengestelde mening van de verschillende autoriteiten die de stedenbouwkundige vergunning afgeven.
Op de bovenste verdieping van de terrassen worden nieuwe luifels in staal en grijs glas geplaatst ter vervanging van de huidige constructies in polycarbonaat.
De ramen worden allemaal vervangen. Ze zijn in hout, worden geverfd in de oorspronkelijke kleuren en krijgen driedubbele beglazing. Ze respecteren de originele verdelingen en de bijzonderheden van de beglazing in de trappenhallen aan de straatzijde.
Daglicht
Om zoveel mogelijk daglicht binnen te brengen worden zowel binnen als buiten zoveel mogelijk lichte kleuren gebruikt. De binnendagstukken van de vensters worden bekleed met spiegels voor een nog grotere lichtweerkaatsing. De borstweringen van de zuidgevel van het blok achteraan worden allemaal gesloopt op de bovenste verdiepingen en de openingen worden vergroot op het gelijkvloers om zoveel mogelijk daglicht binnen te trekken.
Energetisch ontwerp
De voor dit project bepaalde energiecriteria zijn gebaseerd op de EPB-regelgeving (Energie Prestatie Gebouwen) met een netto warmtebehoefte (NWB) van minder dan 18kWh/m².jaar en een primair energieverbruik (PEV) van minder dan 70 kWh/m² jaar. De voorgestelde ontwerpstrategie past bijzonder goed in het nieuwe wetgevende kader betreffende de energieprestaties van gebouwen met betrekking tot EPB 2015, dat aanspoort om in algemene prestaties te denken.
Allereerst worden de energiebehoeften van de gebouwen beperkt. Dit gebeurt hoofdzakelijk door de keuzes gemaakt m.b.t. de gebouwschil (isolatie binnen of buiten naargelang van de erfgoedbeperkingen, nieuwe ramen met driedubbele beglazing, geoptimaliseerde luchtdichtheid, wegwerking van koudebruggen, …).
Vervolgens krijgt de gratis energietoevoer de voorkeur (directe zonnestraling, fotovoltaïsche en thermische zonnepanelen, …).
Tenslotte worden de technische systemen geoptimaliseerd in functie van de resterende energiebehoeften (één enkele gascondensatieketel, verbonden met de thermische zonnepanelen op het dak; lage temperatuurradiatoren; plaatwisselaar voor energieterugwinning op de afgezogen lucht met een rendement van meer dan 75%, …).
Sgraffiti
De sgraffiti worden gerestaureerd. Het gaat erom zoveel mogelijk bestaande materialen en tekeningen te bewaren door ze te verstevigen, de ontbrekende stukken op identieke wijze aan te vullen en ervoor te zorgen dat de sgraffiti ook in de toekomst bewaard blijven. Er wordt een nieuwe sgraffiti gemaakt volgens een hedendaagse compositie ter vervanging van het bestaande werk dat nr. 30 versiert en volledig verdwenen is.
LOCALISATION
16-46 rue l’Olivier, 1030 Schaerbeek, Bruxelles, Belgique.
50°51’30.87″ N, 4°22’16.22″ E
SURFACE et DONNEE
Surface brute hors sol : 4.165 m²
Nombre de logements : 30 logements
MAÎTRE D’OUVRAGE
Maître d’ouvrage : BELIRIS, rue du Gouvernement Provisoire n°9-15, 1000 Bruxelles, Belgique.
Propriétaire et gestionnaire : Le Foyer Schaerbeekois, rue de la Consolation n°70, Schaerbeek 1030 Schaerbeek, Bruxelles, Belgique.
ARCHITECTES & INGÉNIEURS
Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers Philippe Samyn
Chaussée de Waterloo, 1537 B-1180 Bruxelles Propriétaire exclusif des droits d’auteur (copyright)
Tél. + 32 2 374 90 60 Fax + 32 2 374 75 50
E-mail: sai@samynandpartners.com,
mandataire,
ÉQUIPE
Architecture
Design Partner : Dr Ir Philippe Samyn.
Partner en charge : Quentin Steyaert.
Collaborateurs : Gabriel BALTARIU, Gunhi Boar SILVA BATICAM, Mariuca CALIN, Mirela GANCHEVA, Nacer HOSNA, Giulia LORINI, Serge NKAKA, Paolo RUARO, Fulvio SERPONE, Natasha ZAEVA.
Techniques spéciales : Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers,
avec FLOW TRANSFER INTERNATIONAL sa (sous-traitant)
Frédéric MICHAUX.
Rue du Ham, 137 – 1180 Bruxelles, Belgique
Tel. : +32 2 375 75 40
E-mail : info@fti-sa.be
Stabilité : Philippe SAMYN and PARTNERS sprl, architects & engineers,
jusqu’au 2018-09-01 :
avec INGENIEURSBUREAU MEIJER bvba (sous-traitant)
Thomas PERARNAU,
Prins Boudewijnlaan, 53/2 – 2650 Edegem, Belgique
Tel. : +32 3 448 25 00
E-mail : info@meijer.be
à partir du 2018-09-01 :
avec ingenieursbureau Ben VERBEECK en Partners bvba
Herman Ullenslei 9 – 2640 Mortsel, Belgique
Tel. : +32 477 633 544
E-mail : ben@benverbeeck.eu
avec en sous-traitance également :
Physique du bâtiment
et énergie, PEB : NEO & IDES
Bruno BUSCH, Cédric TREVISAN.
Rue des Chasseurs Ardennais, 3 – 4031 Liège (Angleur), Belgique
Tel. : +32 4 366 00 17
E-mail : info@neo-ides.be
Acoustique : ACOUSTIC TECHNOLOGIES sa
Jean-Pierre Clerbois, Simon Hamard.
Avenue Brugmann, 215 – 1050 Bruxelles, Belgique
Tel. :+32 02 344 85 85
E-mail : mail@atech-acoustictechnologies.com
Restauration des sgraffites : Christine Bertrand.
Rue de la Baraque 127b – Louvain-La-Neuve, Belgique
Tel. :+32-10-45 48 31
E-mail : canela@skynet.be
Etudes de désamiantage : VINÇOTTE nv
Danny VERSICHELE, Véronique VANZEIR.
Jan Olieslagerslaan 35 – 1800 Vilvoorde
Tel. :+32-2-674 57 11
E-mail : brussels@vinçotte.be
à partir du 2018-08-03 :
SECO Belgium sa
Danny SEGERS.
Rue d’Arlon 53 – 1040 Bruxelles
Tel. :+32-2-238 22 11
E-mail : mail@seco.be
en contrat direct avec le Maitre d’ouvrage :
Coordinateur santé et sécurité : SGI ingénieurs (SGI), 17 rue Jean Sonet – 5032 Isnes
COSEP, 5, rue du Fond Cattelain – B-1435 Mont-Saint-Guibert
Bureau de contrôle (gros-œuvre fermé et sécurité incendie) :
SOCOTEC Belgium sprl, 8 av. du Dirigeable – 1170 Bruxelles.
ENTREPRISES
Entrepreneur général : A.M. PHENICKS – DE COCK, Rue Tienne Bricout 15/021 – 6001 Marcinelle, www.phenicks.be, 071 50 64 11.
Désamiantage : SBMI SA, Route de Wallonie, 4b – 7011 Ghlin, www.sbmi.be.
Démolitions : Andalousie Construct sprl, Avenue Frans Courten 131 – 1030 Schaerbeek.
DMA & CO sprl, Grand Rue 156 – 6000 Charleroi.
SD Bati sprl, Avenue Docteur Lemoine 11 – 1070 Anderlecht.
DB construct, Rue de la Science 42 – 6000 Charleroi.
Gros œuvre (fermeture dalle) : FLC-Construct sprl, Rue de Mérode 225 – 1190 Forest.
Cloisons : GWC (Global Work Company), Place Lt Graff 15 – 1780 Wemmel.
Bat Construct, Bergensesteenweg 421 bus 13 – 1600 Sint-Pieters-Leeuw.
Menuiseries extérieures : Pierret Project sa, Le Cerisier 10 – Zoning industriel – 6890 Transinne.
Menuisieries intérieures bois : Menuiserie Goblet, rue du Quambeau 67 – 5580 Fernelmont.
NCV, Rue du Villageois 125 – 1160 Bruxelles.
Escaliers bois : Hallet Brembati, Rue des Marlaires, 11 A – 6230 Thiméon.
L’Aire du Bois, Rue du Fayt 190 – 6200 Châtelet.
Ferronneries : Aux professionnels, Avenue Docteur Lemoine 11/4 – 1070 Anderlecht.
Phoenix Metal Works, Rue des Linottes, 8 à 5100 Nannine.
Ferroneries intérieures restauration : CCS BATI, Rue J. Rouyer 53 – 4460 Grâce-Hollogne.
Ferronneries traditionelles : Ferronnerie Anto, Charleroistraat 25 Bte 0505 – 8670 Koksijde.
Crépi de façade : Faderi, Brusselsesteenweg 489 B – 9090 Melle, www.faderi.be, 09 232 21 21.
Sgraffites : Emma Van Dijk, Tolstraat 20 – 2000 Antwerpen, 0484 487 194.
Peintures : Laurenty Bâtiments SA, rue de l’Avenir 26 – 4460 Grâce-Hollogne.
Peintures Rf : Lonanti, rue Pré des Haz 48/8 – 5060 Tamines.
Chapes : Carrobel, Industrielaan 40 – 1740 Ternat, www.carrobel.be.
Chapes isolantes : Isofloor, Assesteenweg 117 Boîte B – 1740 Ternat.
Cloisons et faux-plafonds Eagle Construction, Lozenberg 21 – 1932 Zaventem.
Pose Linoléum : Sepcco sa, Avenue des Casernes 41A – 1040 Etterbeek, 02 648 54 64.
Sols industiels : Planifloor, rue de la Tour 3 – 4801 Stembert.
Carrelages : SB Chape, rue de Cornaye 5 – 5650 Fraire.
Pose des plinthes : APS, Rue des Fonds Coppée 13 – 7100 – Haine-Saint-Paul.
Toitures plates : Tectum Dekkers NV, Onafhankelijkheidstraat 51 -1080 Molenbeek-Saint-Jean,
02 410 05 90.
Toitures végétales : EMC Greenroofs, Industriestraat 37 – 8755 Ruiselede, 051 79 77 46.
Electricité : Delberghe Electro, rue du Marvis 20 – 7500 Tournai, 069 77 73 66.
HVAC, Sanitaires : STA BTP, Route de Charlemagne 7 – 6464 Chimay, www.statechnique.be,
Cuisines : Lions Realty, rue du Vieux Chêne 64/4 – 5651 Gourdinne.
Thermographies-infiltrométries : Sofistes, rue de Tournai 74 – 7604 Callenelle, 069 46 55 10.
DOCUMENTATION
Gestion documentation : Philippe SAMYN and PARTNERS (A. CHARON et Q. OLBRECHTS).
For plans sections and elevations, please refer to the archives section of the site available from the “references” menu.