12
EUROPA
De bouw van Europa, een architecturale metafoor
Het Internationaal Centrum voor de Stad, de Architectuur en het Landschap (CIVA)
geeft bij het aftasten van de ziel van een gebouw dat het hart van de Europese
hoofdstad moet worden, gestalte aan de drie thema’s die aan het lot van de instelling
ten grondslag liggen.
Een constructie is niet zomaar een losse gevel die zichtbaar is vanaf de publieke
ruimte, verre van zelfs: ze bestaat uit een structuur die op stevige grondvesten rust.
De intrinsieke kwaliteit van de elementen, getekend door de ontwerpers, komt goed
tot uitdrukking in het omhulsel, dat voor de meeste mensen het enige deel is dat ze
op het eerste gezicht waarnemen. Maar de echte architecturale reikwijdte ontsnapt
aan het oog van de meesten en blijft onzichtbaar.
Het gebouw Europa toont ons een gesofisticeerde compositie die met talrijke
beperkingen rekening moest houden: zijn ligging in een stedelijk landschap dat op
zijn minst als chaotisch kan worden bestempeld; zijn dialoog met een uitzonderlijk
erfgoedgebouw. Na deze ingrijpende uitbreiding zal de Résidence Palace, ontworpen
door architect Michel Polak en gebouwd tussen 1924 en 1927, voortaan in een uniek
gebouw opgenomen zijn.
De geschiedenis van de Résidence Palace staat sinds zijn constructie bol van
de wisselvalligheden. De Tweede Wereldoorlog bleek fataal voor het luxueuze
appartementen-complex dat naar Amerikaans voorbeeld zijn bewoners een
uitgebreid dienstenpakket aanbood. Uiteindelijk wist het slechts te overleven door ‘te
transformeren tot kantoorgebouw.’
Het gebouw grenst aan een van de boulevards van de Leopoldswijk, die zwaar
verminkt werd door de leegstand van de prachtige herenhuizen. De bewoners die
vertrokken, werden vervangen door bedienden die na de kantooruren huiswaarts
keerden. De Europese rol van Brussel werd intussen steeds duidelijker en ontwikkelde
zich gelijktijdig met de radicale stadsverminking die in dit stuk Brussels landschap
bezig was. Sinds de vestiging van het eerste emblematische gebouw op de plaats
van het klooster van de Dames de Berlaymont heeft de vooruitgang van de Europese
instellingen zich steeds dieper in de steen gegrift, met min of meer geslaagde
architecturale verwezenlijkingen binnen een relatief beperkte perimeter. Elk gebouw
betekent een extra stap in de politieke evolutie van de Europese gedachte.
In het verleden werd bij de keuze voor architecturale projecten binnen de
internationale omkadering bijna altijd weer geput uit de klassieke stijlen van het
verleden. Neorenaissance voor het Vredespaleis, de zetel van het Permanente Hof
van Arbitrage en van het Internationaal Gerechtshof te Den Haag, een werk van
Louis-Marie Cordonnier, classicisme van de School voor Schone Kunsten voor
de zetel van de Volkenbond, waarbij de internationale wedstrijd tot een immense
polemiek leidde en waarbij moderne ontwerpen van onder anderen Le Corbusier
INLEIDING
